چهل حدیث از حضرت امام جواد «علیه السلام»

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

1- قالَ الإمام محمد تقی الجواد (علیه السلام):

الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلی ثَلاثِ خِصال: ١- تَوْفیق مِنَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ ٢- وَواعِظ مِنْ نَفْسِهِ ٣- وَقَبُول مِمَّنْ یَنْصَحُهُ. [بحارالأنوار، ج 72، ص 65، ح 3]
مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است: ١- توفیق از طرف خداوند متعال ٢- واعظی از درون خود ٣- قبول و پذیرش نصیحت كسی كه او را نصیحت نماید.

2- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مُلاقاةُ الاْخوانِ نَشْرَةٌ، وَتَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَإنْ كانَ نَزْراً قَلیلاً. [امالی شیخ مفید، ص 328، ح 13]
ملاقات و دیدار با دوستان و برادران، موجب صفای دل و نورانیّت آن می گردد و سبب شكوفایی عقل و درایت خواهد گشت، گرچه در مدّت زمانی كوتاه انجام پذیرد.

*****

3- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

كَیْفَ یُضَیَّعُ مَنِ اللهُ كافِلُهُ، وَكَیْفَ یَنْجُو مَنِ الله طالِبُهُ؟ وَمَنِ انْقَطَعَ إلی غَیْرِاللهِ وَكَّلَهُ! [بحارالأنوار، ح 68، ص 155، ح 69]
چگونه گمراه و درمانده خواهد شد كسی كه خداوند سَرپرست و متكفّل اوست ، چطور نجات می یابد كسی كه خداوند طالبش می باشد؟ و هر كه از خدا قطع امید كند و به غیر او پناهنده شود، خداوند او را به همان شخص واگذار می كند!

4- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ عَتَبَ مِنْ غَیْرِارْتِیاب أعْتَبَ مِنْ غَیْرِاسْتِعْتاب. [بحارالأنوار، ج 71، ص 181]
سرزنش كردن دیگران بدون علّت و دلیل سبب ناراحتی و خشم خواهد گشت، در حالی كه رضایت آنان نیز كسب نخواهد كرد.

*****

5- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْإِخْلَاصُ. [بحارالأنوار، ج 67، ص 245، ح 19]
با فضیلت ترین و ارزشمندترین عبادت ها آن است كه خالص و بدون ریا باشد.

*****

6- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ أصْغی إلی ناطِق فَقَدْ عَبَدَهُ، فَإنْ كانَ النّاطِقُ عَنِ اللهِ فَقَدْ عَبَدَاللهَ، وَإنْ كانَ النّاطِقُ یَنْطِقُ عَنْ لِسانِ إبلیس فَقَدْ عَبَدَ إبلیسَ! [مستدرك الوسائل، ج 17، ص 308، ح 5]
هركس به شخصی سخنران علاقمند و متمایل باشد، بنده اوست؛ پس چنانچه سخنور برای خدا و از خدا سخن بگوید، بنده خداست؛ و اگر از زبان شیطان سخن بگوید، بنده شیطان خواهد بود!

7- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

لا یَضُرُّكَ سَخَطُ مَنْ رِضاهُ الْجَوْرُ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 380، ح 42]
كسی كه طالب رضایت خداوند متعال باشد، دشمنی ستمگران، او را زیان و ضرر نمی رساند.

*****

8- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ خَطَبَ إلَیْكُمْ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَأمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِی الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِیرٌ. [تهذیب الأحكام، ج 7، ص 396، ح 9]
هر كه به خواستگاری دختر شما آید و به تقوا و تدیّن و امانتداری او مطمئن می باشید با او موافقت كنید و گرنه شما سبب فتنه و فساد بزرگی در روی زمین خواهید شد.

9- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

لَوْسَكَتَ الْجاهِلُ مَااخْتَلَفَ النّاسُ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 349]
چنانچه افراد جاهل، ساكت باشند ؛ مردم دچار اختلافات و تشنّجات نمی شوند.

10- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنِ اسْتَحْسَنَ قَبیحاً كانَ شَریكاً فیهِ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 349]
هر كه كار زشتی را تحسین و تأیید كند، در عقاب آن شریک می باشد.

*****

11- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنِ انْقادَ إلَی الطُّمَأنینَةِ قَبْلَ الْخِیَرَةِ فَقَدْ عَرَضَ نَفْسَهُ لِلْهَلَكَةِ وَالْعاقِبَةِ الْمُغْضِبَةِ. [بحارالأنوار، ج 68، ص 340، ح 13]
هر كس بدون تفّكر و اطمینان نسبت به جوانب [هر كاری، فرمانی، حركتی و …] مطیع و پذیرای آن شود، خود را در معرض سقوط قرار داده; و نتیجه ای جز خشم و عصبانیّت نخواهد گرفت.

*****

12- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنِ اسْتَغْنی بِاللهِ إفْتَقَرَ النّاسُ إلَیْهِ، وَ مَنِ اتَّقَی اللهَ أحَبَّهُ النّاسُ وَ إنْ كَرِهُوا. [بحارالأنوار، ج 75، ص 79، ح 62]
هر كه خود را به وسیله خداوند بی نیاز بداند مردم محتاج او خواهند شد و هر كه تقوای الهی را پیشه خود كند خواه ناخواه، مورد محبّت مردم قرار می گیرد گرچه مردم خودشان اهل تقوا نباشند.

13- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

عَلَّمَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) عَلّیاً (علیه السلام) ألْفَ كَلِمَة، كُلُّ كَلِمَة یَفْتَحُ ألْفُ كَلِمَة. [خصال، ج 2، ص 650، ح 46]
حضرت رسول (صلی الله علیه وآله وسلم)، یک هزار كلمه به امام علی (علیه السلام) تعلیم نمود كه از هر كلمه ای هزار باب علم و مسأله فرعی باز می شود.

*****

14- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

نِعْمَةٌ لاتُشْكَرُ كَسِیَّئَة لاتُغْفَرُ. [بحارالأنوار، ج 68، ص 53، ح 69]
خدمت و نعمتی كه مورد شكر و سپاس قرار نگیرد همانند خطائی است كه غیرقابل بخشش باشد.

*****

15- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَوْتُ الاْنْسانِ بِالذُّنُوبِ أكْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالاْجَلِ، وَحَیاتُهُ بِالْبِرِّ أكْثَرُ مِنْ حَیاتِهِ بِالْعُمْرِ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 350]
فرا رسیدن مرگ انسان ها، به جهت معصیت و گناه، بیشتر است تا مرگ طبیعی و عادی، همچنین حیات و زندگی ـ لذّت بخش ـ به وسیله نیكی و احسان به دیگران بیشتر و بهتر است از عمر بی نتیجه.

*****

16- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

لَنْ یَسْتَكْمِلَ الْعَبْدُ حَقیقَةَ الاْیمانِ حَتّی یُؤْثِرَ دینَهُ عَلی شَهْوَتِهِ، وَ لَنْ یُهْلِكَ حَتّی یُؤْثِرَ شَهْوَتَهُ عَلی دینِهِ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 80، ح 63]
بنده ای حقیقت ایمان را نمی یابد مگر آن كه دین و احكام الهی را در همه جهات بر تمایلات و هواهای نفسانی خود مقدّم دارد. و كسی هلاک و بدبخت نمی گردد مگر آن كه هواها و خواسته های نفسانی خود را بر احكام الهی مقدّم نماید.

17- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

عَلَیْكُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ، فَإنَّ طَلَبَهُ فَریضَةٌ وَالْبَحْثَ عَنْهُ نافِلَةٌ، وَ هُوَ صِلَةُ بَیْنَ الاْخْوانِ، وَ دَلیلٌ عَلَی الْمُرُوَّةِ، وَ تُحْفَةٌ فِی الْمَجالِسِ، وَ صاحِبٌ فِی السَّفَرِ، وَ أُنْسٌ فِی الْغُرْبَةِ. [حلیه الأبرار، ج 4، ص 599]
بر شما باد به تحصیل علم و معرفت، چون فراگیری آن واجب و بحث پیرامون آن مستحبّ و پرفائده است. علم وسیله كمک به دوستان و برادران است، دلیل و نشانه مروّت و جوانمردی است، هدیه و سرگرمی در مجالس است، همدم و رفیق انسان در مسافرت است; و اَنیس و مونس انسان در تنهایی می باشد.

18- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

تَوَسَّدِ الصَّبْرَ، وَ اعْتَنِقِ الْفَقْرَ، وَ ارْفَضِ الشَّهَواتِ، وَ خالِفِ الْهَوی، وَ اعْلَمْ أنَّكَ لَنْ تَخْلُو مِنْ عَیْنِ اللهِ، فَانْظُرْ كَیْفَ تَكُونُ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 358، ح 1]
در زندگی، صبر را تكیه گاه خود؛ فقر و تنگ دستی را همنشین خود قرار بده و با هواهای نفسانی مخالفت كن. و بدان كه هیچگاه از دیدگاه خداوند پنهان و مخفی نخواهی ماند، پس مواظب باش كه در چه حالتی خواهی بود.

*****

19- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ أتَمَّ رُكُوعَهُ لَمْ تُدْخِلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ. [الكافی، ج 3، ص 321، ح 7]
هركس ركوع نمازش را به طور كامل و صحیح انجام دهد، وحشت قبر بر او وارد نخواهد شد.

20- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

الْخُشُوعُ زینَةُ الصَّلاةِ، وَ تَرْكُ ما لا یُعْنی زینَةُ الْوَرَعِ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 80]
خشوع و خضوع زینت بخش نماز خواهد بود، ترک و رها كردن آنچه [برای دین و دنیا و آخرت] سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می باشد.

*****

21- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

الاْمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْی عَنِ الْمُنْكَرِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ، فَمْن نَصَرَهُما أعَزَّهُ اللهُ، وَمَنْ خَذَلَهُما خَذَلَهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ. [خصال صدوق، ص 42، ح 32]
امر به معروف و نهی از منكر دو مخلوق الهی است، هر كه آن ها را یاری و اجراء كند مورد نصرت و رحمت خدا قرار می گیرد و هر كه آن ها را ترک و رها گرداند مورد خذلان و عِقاب قرار می گیرد.

22- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

إنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ یَخْتارُ مِنْ مالِ الْمُؤْمِنِ وَمِنْ وُلْدِهِ أنْفَسَهُ لِیَأجُرَهُ عَلی ذلِكَ. [الكافی، ج 3، ص 218، ح 3]
همانا خداوند متعال بهترین و عزیزترین ثروت و فرزند مؤمن را می گیرد [و هلاك و نابود می گرداند]، چون دنیا و متعلّقات آن بی ارزش است تا در قیامت پاداش عظیمی عطایش نماید.

*****

23- قالَ له رجل: أَوصِنی بَوَصِیَّة جامِعَة مُخْتَصَرَة؟ فَقالَ (علیه السلام): صُنْ نَفْسَكَ عَنْ عارِالْعاجِلَةِ وَ نار الاْجِلَةِ. [احقاق الحقّ، ج 12، ص 439]
شخصی به امام نهم جوادالائمه عرض كرد: مرا موعظه و نصیحتی كامل و مختصر عطا فرما؟ امام جواد(علیه السلام) فرمود: اعضاء و جوارح خود را از ذلّت و ننگ سریع و زودرس، همچنین از آتش و عذاب آخرت، در امان و محفوظ بدار.

24- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

فَسادُ الاْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ، وَصَلاحُ الاْخلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 349]
معاشرت و همنشینی با بی خردان و افراد لااُبالی سبب فساد و تباهی اخلاق خواهد شد; و معاشرت و رفاقت با خردمندان هوشیار، موجب رشد و كمال اخلاق می باشد.

25- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

ثَلاثُ خِصال تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّةُ: ١- الاْنْصافُ فِی الْمُعاشَرَةِ ٢- وَ الْمُواساةُ فِی الشِّدِّةِ ٣- وَالاْنْطِواعُ وَالرُّجُوعُ إلی قَلْب سَلیم. [كشف الغمّه، ج 2، ص 349]
سه خصلت جلب محبّت می كند: ١- انصاف در معاشرت با مردم ٢- همدردی در مشكلات آن ها ٣- همراه و همدم شدن با معنویات.

26- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

التَّوْبَةُ عَلی أرْبَع دَعائِم: ١- نَدَمٌ بِالْقَلْبِ ٢- وَاسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ ٣- وَ عَمَلٌ بِالْجَوارِحِ ٤- وَ عَزْمٌ أنْ لایَعُودَ. [ارشاد القلوب دیلمی، ص 160]
شرایط پذیرش توبه چهار چیز است: ١- پشیمانی قلبی ٢- استغفار با زبان ٣- جبران كردن گناه ٤- تصمیم جدّی بر این كه دیگر مرتكب آن گناه نشود.

*****

27- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

ثَلاثٌ مِنْ عَمَلِ الاْبْرارِ: ١- إقامَةُ الْفَرائِض ٢- وَاجْتِنابُ الْمَحارِم ٣- واحْتِراسٌ مِنَ الْغَفْلَةِ فِی الدّین.
سه چیز از كارهای نیكان است: ١- انجام واجبات الهی ٢- ترک و دوری از گناهان 3- مواظبت و رعایت مسائل و احكام دین.

28- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

وَحَقیقَةُ الاْدَبِ: اِجْتِماعُ خِصالِ الْخیْرِ، وَتَجافی خِصالِ الشَّرِ، وَبِالاْدَبِ یَبْلُغُ الرَّجُلُ الْمَكارِمَ الاْخْلاقِ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ، وَیَصِلُ بِهِ اِلَی الْجَنَّةِ. [ارشاد القلوب دیلمی، ص 160]
حقیقت ادب و تربیت عبارت است از: دارا بودن خصلت های خوب، خالی بودن از صفات زشت و ناپسند. انسان به وسیله ادب به كمالات اخلاقی می رسد; و نیز با رعایت ادب به بهشت دست می یابد.

*****

29- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

الاْدَبُ عِنْدَ النّاسِ النُّطْقُ بِالْمُسْتَحْسَناتِ لا غَیْرُ، وَهذا لا یُعْتَدُّ بِهِ ما لَمْ یُوصَلْ بِها إلی رِضَااللهِ سُبْحانَهُ، وَالْجَنَّةِ، وَالاْدَبُ هُوَ أدَبُ الشَّریعَةِ، فَتَأدَّبُوا بِها تَكُونُوا أُدَباءَ حَقّاً. [ارشاد القلوب دیلمی، ص 160]
مفهوم و معنای ادب از نظر مردم، تنها خوب سخن گفتن است كه ركیک و سبک نباشد، ولیكن این نظریّه قابل توجّیه نیست تا مادامی كه انسان را به خداوند متعال و بهشت نزدیک نگرداند. بنابراین ادب یعنی رعایت احكام و مسائل دین، پس با عمل كردن به شریعت [دستورات الهی و ائمّه اطهار (علیهم السلام)]، ادب خود را آشكار سازید.

30- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ زارَ قَبْرَ عَمَّتی بِقُمْ، فَلَهُ الْجَنَّتهُ. [كامل الزیارات، ص 536، ح 827]
هركس قبر عمّه ام [حضرت معصومه (سلام الله علیها) را با علاقه و معرفت] در قم زیارت كند، اهل بهشت خواهد بود.

31- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ زارَ قَبْرَ أخیهِ الْمُؤْمِنِ فَجَلَسَ عِنْدَ قَبْرِهِ وَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی الْقَبْرِ وَقَرَءَ: «إنّاأنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» سَبْعَ مَرّات، أمِنَ مِنَ الْفَزَعَ الاْكْبَرِ. [اختیار معرفه الرّجال، ص 564، ح 1066]
هركس بر بالین قبر مؤمنی حضور یابد و رو به قبله بنشیند و دست خود را روی قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره مباركه : «إنّاأنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» را بخواند، از شداید و سختیهای صحرای محشر در امان قرار می گیرد.

*****

32- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

١- الْعامِلُ بِالظُّلْمِ ٢- وَالْمُعینُ لَهُ ٣- وَالرّاضی بِهِ شُرَكاءٌ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 348]
١- انجام دهنده ظلم ٢- و كمک دهنده ظلم ٣- و كسی كه راضی به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود.

33- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

التَّواضُعُ زینَةُ الْحَسَبِ، وَالْفَصاحَةُ زینَةُ الْكَلامِ، وَ الْعَدْلُ زینَةُ الاْیمانِ، وَالسَّكینَةُ زینَةُ الْعِبادَةِ، وَالْحِفْظُ زینُةُ الرِّوایَةِ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 347]
تواضع و فروتنی زینت بخش حسب و شرف؛ فصاحت زینت بخش كلام؛ عدالت زینت بخش ایمان؛ وقار و ادب زینت بخش عبادات؛ و دقّت در ضبط و حفظ آن، زینت بخش نقل روایت و سخن می باشد.

34- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

خَفْضُ الْجَناحِ زینَةُ الْعِلْمِ، وَ حُسْنُ الاْدَبِ زینَةُ الْعَقْلِ، وَ بَسْطُ الْوَجْهِ زینَةُ الْحِلْمِ. [كشف الغمّه، ج 2، ص 347]
تواضع و فروتنی زینت بخش علم و دانش است؛ ادب داشتن و اخلاق نیک زینت بخش عقل می باشد؛ خوش رویی با افراد زینت بخش حلم و بردباری است.

*****

35- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

إنَّ بَیْنَ جَبَلَی طُوس قَبْضَةٌ قُبِضَتْ مِنَ الْجَنَّةِ، مَنْ دَخَلَها كانَ آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنَ النّار. [عیون اخبارالرّضا – علیه السلام -، ج 2، ص 256، ح 6]
همانا بین دو سمت شهر طوس قطعه ای می باشد كه از بهشت گرفته شده است، هر كه داخل آن شود ـ و با معرفت زیارت كند ـ، روز قیامت از آتش در امان خواهد بود.

*****

36- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

اَفضَلُ اعمالِ شیعتنا انتظارُ الفَرَج. [كمالدین ج2 باب 36 ح 1]
برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است.

*****

37- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

یَخْفی عَلَی النّاسِ وِلادَتُهُ [امام عصر(علیه السلام)] ، وَ یَغیبُ عَنْهُمْ شَخْصُهُ، وَ تَحْرُمُ عَلَیْهِمْ تَسْمِیَتُهُ، وَ هُوَ سَمّیُ رَسُول اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) وَ كَنّیهِ.
[وسائل الشّیعه، ج 16، ص 242، ح 21466]
زمان ولادت امام عصر (علیه السلام) بر مردم ـ زمانش ـ مخفی است، و شخصش از شناخت افراد ، غایب و پنهان است. و حرام است كه آن حضرت را نام ببرند; و او همنام و هم كنیه رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است.

38- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

إیّاكَ وَ مُصاحَبَةُ الشَّریرِ، فَإنَّهُ كَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ أثَرُهُ. [أعلام الدّین، ص 309]
مواظب باش از مصاحبت و دوستی با افراد شرور، چون كه او همانند شمشیری زهرآلود، برّاق است؛ كه ظاهرش زیبا و اثراتش زشت و خطرناک خواهد بود.

39- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ أعْیَتْهُ الْمَصادِرُ. [أعلام الدّین، ص 309]
هركس موقعیّت شناس نباشد; جریانات، او را می رباید و هلاک خواهد شد.

40- قالَ الإمام الجواد (علیه السلام):

عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ. [بحارالأنوار، ج 72، ص 109، ح 12]
عزّت و شخصیّت مؤمن در بی نیازی و طمع نداشتن به ـ مال و زندگی ـ دیگران است.